1-
Halk
Şirinde Kullanılan Aruzlu Türler divan , semai, santra., kalenderi,
selis,vezn-i Aherdir.
2-
Övmeye-yas
tutturma-yerme-şikayet-öğüt-bilgilendirmeye ve güldürmeye yönelik anlatım
tutumları vardır.
3-
Halk edebiyatı ürünleri,mani,ninni,ağıt,türkü,
4-
Ölçü(vezin)
eski çağlardan beri sözlü şiirirn temeli sayılmıştır.
5-
Türk
halk şiirinde en çok hece ölçüsü kullanılmıştır.
6-
Mısraların
gelenekselleşmiş bölümlerini durak denir.
7-
Hece sayısı az olan mısralar ya hiç bölünmez
ya da sadece ikiye bölünür.
8-
Halk
edebiyatında hece ölçüsünün 7.li 8.li ve 11.li kalıpları çoğunlukta
kullanılmıştır.
9-
5.6.9.12.13.lü
hece ölçüsü genelde bilmece,manzum atasözlerinde ve türkülerde kullanılmıştır.
10- Hece sayısı fazla olan mısralar
2-3- ve daha fazla bölünebilir.
11- Dört durağa bölünen ölçülerde
vardır.
12- Şiirde kafiye anlamca ayrı,sesçe
aynı olan sözcüklerin mısra sonunda yer almasıdır.
13- En az iki mısra arasında, en az bir ortak sese bağlı olarak meydana getirilen ses benzerliği kafiyedir.
14- Kafiyeli söze aynen tekrarlanan
ek yahut kelimelerin eklenmesiyle de kafiye sağlanabilir.
15- Kafiye çeşitleri, tam ,yarım,
zengin, tunç ve cinaslı kafiye çeşitleri vardır.
16- Benzerliği sadece tek bir sessiz
harfe dayanan kafiye yarım kafiyedir.
17- Çiçekti koru da, oldum yarı da,
kaldı geri de- burada “r” ler
kafiyedir. “de ,da”lar rediftir.
18- Çıkış yerleri birbirine yakın
“cç,çş,sş,lr,ğy,ka,ke,dt,zs” gibi sesteş seslerlede yarım kafiye yapılabilir.
19- Doğaçlama olarak atışma şeklinde icra edilen ozanların söyledikleri türlerde yarım kafiye hemen bulunabilir.
20- Gece düşlerim, ağlamaya başlarım,
uçan kuşlarım. Yarım kafiyeler “r” sessiz harfiyle sağlanmıştır.
21- Yarım kafiye genelde redifle
güçlendirilmiştir.
22- Zülfün teli , mestim alınmaz,cevredici kuluna, mestim bölünmez , burada redif yarım kafiyeyle kullanılmıştır.
23- Ses benzerlikleri çoğunlukla bir
sessiz ve bir sesli harfe dayanan kafiye tam kafidedir.
24- Büyülü ve sıcak , sade güzeldin,
günlerce ıslak, yaz bahçelerin tam kafiyeye örnektir. Burada sıcak ve ıslak’ın “ak”
ları güzeldin ve bahçelerin “in” leri tam kayifeye örnektir.
25- Türkçeye arapça ve Farsçadan
geçen iki aynı uzun harfle biten kelimeler me va ve gü ya gibi
26- Çağlarmısın,bağlarmısın,olan
varımı,namusuma arıma,nazlı yârimi tam kafiye örnekleridir.
27- Mısra sonunda redif dışında üç
veya daha fazla sesin benzeşmesine zengin kafiye denir.
28- Yurt-kurt-sene-gene-taöaşa-inşa-zamanı-kemanı
bunlarda zengin kafiye vardır.
29- Kafiyeyi oluşturan ses
benzeşmelerinin üçten fazla olması halinde kafiye kelimenin aynen tekrarı tunç
kafiyedir.
30- Üstü direk-nerden indirek, ilk ayrılık-hava
ılık, yunus biçare-derdime çare tunç kafiye örnekleridir.
31- Sesçe aynı anlamca ayrı olan
kelimelerden veya kelime gruplarından yapılan kafiye cinaslı kafiyedir.
32- Kapımdaki asmaya-götürseler
asmaya, bahçe sana bağ bana-zülfün teli bağ bana cinaslı kafiyedir.
33- Bir halk şiirinin bütün
dörtlüklerinde belli bir plan üzerine tekrarlanan kafiye ana(ayak) kafiyedir.
34- İçerisinde iç kafiye bulunan
şiire musammat denir.
35- Bir şiirde mısra sonunda olduğu
gibi mısra içinde kafiye kullanılmasına iç kafiye denir.
36- Halk şiirinde şekil bakımından
düz ve çapraz kafiye vardır.
37- Yarım,tan veya zengin olmasına
bakılmadan kafiyelerin alt alta sıralandığı şekil düz kafiyedir.
38- Parladın çıktın,bağrımı
yaktın,gölden mi kalktın düz kafiye örneğidir.
39- Yarım,tam veya zengin olmasına
bakılmadan kafiyelerin birer aralıklarla sıralandığı şekil çapraz kafiyedir.
40- Gönül düşürdüm, nar
tanesine,aklım şaşırdım,her tanesine çapraz kafiye örneğidir.
41- Şiirde kafiyeden sonra gelen
anlam ve görevi bir olan ek veya kelimelere redif denir.
42- Kafiye olmadan tekrarlanan
rediflerin hiçbir önemi yoktur.
43- Şiirde aynı anlama gelen
kelimelerden kafiye yapılamaz( yıldızlar uzak-annemden uzak gibi 1uzak
rediftir.)
44- Yollara baktım-gelmeyince şaştım, “tım”lar
aynı işlevi yüklenmiş eklerdir. Tım rediftir.
45- Halk şiirlerinde redif genelde
sondadır dizenin tamamında olabileceği gibi mısra başında da bulunabilir.
46- Redif şiirin ana fikrini
belirlemeye yarayan anahtar değerindedir.
47- Yalnız bir ekten ibaret redife ek
redif denir( namımız kalsın,bahşişin alsın gibi) “sın”lar rediftir.
48- Bir kelimeden ibaret redif kelime
rediftir.( bağıban ağlar-kan ağlar) “ağlar “ rediftir.
49- Dize sonunda ek ve kelime redifte
bulunabilir. ( yorulur bir gün,kurulur bir gün, sorulur bir gün) gibi
50- Halk şiirinin dış yapı
özellikleri”nazım birimi,nazmın hacmi,kafiye örgüsü,nazmın ölçüsüdür.
51- Bir dörtlükten oluşan kafiye örgüsü aaxa olan
7-8.li hece ölçüsüyle yazılan şirin nazım şekli manidir.
52- 4-5- maniden oluşan metin nazım
hacmi olarak koşmaya dönüşür
53- 8-11.li
hece kalıplarıyla yazılan en az iki en fazla dört dörtlükten oluşan nazım şekli
koşmadır.
54- Yapılarına göre
koşmalar”asıl-şarkı-musamat-dedim
dedili-tecnis,zincirleme,ayaklı,yedekli….koşmalardır.
55- İlk dörtlüğün ikinci ve dördüncü
mısralarıyla diğer dörtlüklerin son mısraları nakarat olan koşma şarkı
koşmadır.
56- Bütün kafiyeleri cinaslı olan
koşma türü tecnis koşmadır.
57- Her dörtlüğün son mısrasında ki
söz öbeğinin ikinci dörtlüğün başında aynen tekrarlanması zincirleme koşmadır.
58- Şiirde nazım türü,şiirin
konusu,şiirin anlatım tutumu, şiirin ezgisi,nazım şekli ve nazım türleridir.
59- Güzel ve güzellerle güzellerin
övüldüğü koşma türü güzellemedir.
60- Yiğitlik, kahramanlık, dövüş
konularında icra edilen şiirlere koçaklama denir.
61- Toplumdaki haksızlıkları,ekonomik
sorunları,iğneleyici tavırla oluşturulan şiirlere taşlama denir.
62- Bilinen fertlerin ölüm ve
öldürülmesini anlatan şiirlere ağıt denir
63- Sert bir dağlı diliyle kendine
has bir ezgi çeşidi varsağıdır.
|